اخبار تکان دهنده از سلامت زندانیان

سایت اصلاح طلب جرس، نیلوفر زارع : گزارشهای نگران کننده از سلامت جسمی و روحی زندانیان سیاسی حوادث بعد از انتخابات روز به روز ابعاد وسیع تری به خود می گیرد و ابتلای برخی از زندانیان به بیماری های قلبی و مغزی نشانه ای واضح از فشارهای وارد شده بر آنها در دوران بازداشت است. 

به تازگی “مصطفی کواکبیان" نماینده سمنان در مجلس با گوشزد کردن این نگرانی که چرا زندانیان سیاسی به بیماری های قلبی و عصبی مبتلا می شوند؟ خواهان تشکیل کمیته تحقیق و تفحص مجلس از بازداشتگاه های کشور شده است. طرح تحقیق و تفحص مجلس از بازداشتگاه ها حدود 9 ماه پیش و در پی برملاشدن فجایع بازداشتگاه کهریزک تهیه و به هیات رییسه مجلس ارایه شده اما آن طور که کواکبیان به عنوان بانی این طرح بیان کرده،"هیات رییسه تا مدتی اصلا این طرح را در دستور کار قرار نداده بود ." این عضو مجلس شورای اسلامی اکنون اظهار امیدواری کرده که با انجام تحقیق و تفحص مجلس از بازداشتگاه ها " رسیدگی به وضعیت جسمانی زندانیها و علت بروز این بیماریها  توسط هیات مذکور در بررسی و انطباق شرایط بازداشتگاهها با استانداردهای موجود، مورد بررسی قرار گیرد.» با این وجود تجربه عقیم ماندن فعالیت نمایندگان مجلس در کمیته پیگیری فجایع بازداشت گاه کهریزک جای امیدواری چندانی برای به نتیجه رسیدن طرح تحقیق و تفحص از بازداشت گاه ها را نیز باقی نگذاشته است. 

فشارهای کشنده

گزارشهای مربوط به وخامت وضعیت جسمی و روحی زندانیان حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری به حدی زیاد است که اگر متولیان قوه قضاییه قصد توجه به آنها را داشتند تاکنون تغییری در وضعیت زندانها ایجاد می کردند. این گزارشها حکایت از وخامت اوضاع بازداشت گاه ها در رسیدگی به نیازهای درمانی و بهداشتی زندانیان دارد و واکنش مقام های قضایی و امنیتی نیز در مقابل این اخبار نگران کننده یا سکوت است یا تکدیب گزارشهایی که از سوی منابع مستقل تهیه می شود. بر اساس گزارشها فشارهای روانی ناشی از بازجویی ها علت اصلی بیماریهای قلبی و عصبی است که زندانیان در طول بازداشت یا حتی پس از آزادی به آن دچار می شوند. در نامه ای که به تازگی از سوی جمعی از زندانیان بند 350 زندان اوین خطاب به مراجع تقلید نوشته شده است شرح برخی از شکنجه های جاری در این بازداشتگاه آمده است. این زندانیان در فرازی از نامه خود خطاب به مراجع آورده اند که "در حاشیۀ بازداشتهای فله ای و چند هزار نفریِ معترضین، چه در کهریزک و چه در آگاهی شاپور، یا در زیرزمین وزارت کشور، علاوه بر به کاربردن رکیک ترین الفاظ و فحاشی های ناموسی در جهت تخریب روحیۀ متهم، در بازجویی های فردی، بازجویان بر تمام مسائل خصوص و شخصی افراد مسلط بودند و در مراحل بازجویی کسانی که خود را کارشناس می خواندند با ورود به حوزه های شخصی افراد حتی به خصوصی ترین روابط خانوادگی متهم وارد می شدند." بند دیگری از این نامه اشاره می کند که “در بازداشتگاه امنیتی سپاه که به «2 الف» معروف است شرایط بسیار سخت تری به لحاظ اخلاقی حاکم است از جمله به کار بردن الفاظ رکیک، توهینهای ناموسی، فحاشی های خانوادگی، تهدیدهای جنسی تا جایی که حتی چند نفر که در حال حاضر نیز در بند 350 به سر می برند را به آزار جنسی از طریق باطوم تهدید کرده و مجبور به در آوردن لباس و شلوار نموده اند. "

استنادهای به کار رفته در نامه زندانیان اوین به مراجع تقلید در حالی ارایه شده که نگرانی های مضاعفی  درباره وخامت اوضاع زندانهای شهرهای دیگر وجود دارد. برای نمونه گزارش روز بیست و ششم فروردین "فعالین حقوق بشر و دمکراسی در ایران" حاکی از آن بود که به خاطر استمرار آلودگی آب در زندان گوهر دشت کرج بسیاری از زندانیان این بازداشتگاه به بهداری منتقل شده اند.در این گزارش آمده بود که زندانیان سیاسی و عادی در مدت کوتاهی پس از نوشیدن آب زندان که تنها امکان نوشیدن آب برای آنها است دچار عوارضی از قبیل اسهال ،استفراغ،سرگیجه و بی حالی می شوند و بعد از مدتی کوتاهی دیگر قادر به حرکت نیستند."

گزارشهایی از این دست توسط برخی از زندانیان که اکنون با قرار وثیقه های سنگین به طور موقت آزاد شده اند نیز تایید شده و جای شک و تردیدی  در صحت و سقم اخبار مربوط به وخامت اوضاع بازداشت گاه ها باقی نگذاشته است. 

دهن کجی به قوانین

بر اساس ماده 25 استانداردهای رفتار با زندانیان که در اولین کنگرۀ سازمان ملل متحد ناظر بر پیشگیری از جرم و رفتار با مجرمین در سال ١٩۵۵ در ژنو برگزار شد آمده است که "پزشک زندان مسئول مراقبت از سلامتی جسمی و روحی زندانی است. او باید هر روز از بیماران و افرادی که از بیماری شکایت دارند و نیز افرادی که خود مشکوک به ابتلا ی آن ها به بیماری است، عیادت کند." بند دوم این ماده نیز تصریح می کند که "هرگاه پزشک تشخیص دهد که وضعیت سلامتی جسمی یا روحی یک زندانی به دلیل تداوم و یا شکل خاصی از حبس لطمه دیده است و یا لطمه خواهد دید، موظف است گزارشی تهیه و به مدیر زندان ارسال کند. "

در قوانین داخلی ایران نیز پیرامون رعایت سلامت زندانیان در ماده ۱۰۲ آیین نامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور آمده که " بهداری زندان مکلف است حداقل ماهی یک بار نسبت به انجام تست پزشکی تمامی محکومان مبادرت کند و ماده ۱۰۳ همین آییننامه نیز معالجه و خروج محکوم از زندان جهت مداوا را منوط به تایید بهداری زندان و موافقت قاضی ناظر دانسته است با این حال عملکرد مسوولان قضایی به عنوان متولیان زندانها در قبال زندانیان حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سرشار از نقض حقوق قانونی آنها بوده است. برای نمونه موارد متعددی وجود داشته که مسئولان بهداری زندان انجام معاینات و رسیدگی پزشکی دربیمارستان های خارج از زندان را برای  زندانیان توصیه کرده اند اما مقامات قضایی نسبت به این وضع بی توجه بوده و زندانیان را در شرایط دشوار جسمی و روحی حاد از این امکان محروم کرده اند. در مواردی هم که مقام های زندان با مرخصی زندانیان برای مداوا موافقت کرده اند در شرایطی این کار را انجام داده اند که نگهداری زندانی می توانسته خطر مرگ را برای او به همراه داشته باشد. اعطای مرخصی به چهره هایی مانند "محمد ملکی" اولین رییس دانشگاه تهران بعد از انقلاب و "ابراهیم یزدی" دبیرکل نهضت آزادی ایران از این جنس بود. محمد ملکی هنگام بازداشت به دلیل عوارض ناشی از سرطان پروستات در بیمارستان بستری بود و دهم اسفندماه گذشته  زمانی که مقام های زندان با اعطای مرخصی وی موافقت کردند سرطان پروستات او پیشرفت نگران کننده ای پیدا کرده بود.او در مصاحبه ای با شرح وضعیت وخیم زندان اوین گفته: "شش ماه که آنجا بودم نتوانستم آمپول مخصوصی که استفاده میکردم را بزنم. کمی درد و سوزش داشتم و الآن که آمدم دو آمپول زدهام و مقداری آن درد و سوزش تسکین پیدا کرده است. ولی احساس میکنم الآن که بیرون هستم، به خصوص از نظر روحی وضع بدتری دارم." درباره ماجرایی که بر ابراهیم یزدی سیاستمدار 78 ساله رفته  نیز افشاگری هایی از سوی وکیل وی "محمدعلی دادخواه" انجام شده است. دادخواه در افشاگری خود به نظریه تخصصی پزشکان برای دکتر یزدی اشاره کرده که در آن آمده "محیطهای غیر ایزوله و استرس زا برای ایشان خطر جانی دارد." با این وجود او در دوران بازداشت خود بارها نیمه شب ناگزیر به حضور در جلسات بازجویی بوده است. یزدی پس از آزادی از زندان نیز به "دلیل گرفتگی ۴ شریان اصلی قلب تحت عمل جراحی قلب باز قرار گرفت و با تعویض سه شریان و ترمیم چهارمین شریان عمل با موفقیت انجام شد." بهزاد نبوی دیگر سیاستمدار سالخورده ای که پس از انتخابات ماه های متمادی را در زندان سپری کرد نیز اکنون شاهد شدت یافتن بیماریهای قلبی و کلیوی و ستون فقرات خود است،چنان که وکیل وی " صالح نیکبخت" گفته است :" پزشکان معالج به نبوی توصیه ای کرده اند بیماری ستون فقرات خود را عمل جراحی کرده و برخی دیگر از پزشکان به او توصیه کردند از طریق فیزیوتراپی و هیدروتراپی بیماری ستون فقرات خود را معالجه کند و چنانچه از این طریق ناراحتی ستون فقرات وی بهبود نیافت عمل جراحی انجام دهد." 

امید واهی به تحقیق و تفحص

گرفتار شدن به بیماریهای قلبی و عصبی و دیگر بیماری ها در دوران بازداشت فقط مبتلابه سیاستمداران سالخورده نبوده است. "مصطفی تاج زاده" عضو 54 ساله  سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی نیز در دوران طولانی مدت بازداشت خود با مشکلات عدیده ناشی از دیسک کمر روبرو شد و در بیست و پنجم فروردین ماه هم به دلیل عود کردن بیماری و وخامت حالش در بیمارستان تحت نظارت پزشکان قرار گرفت. فخرالسادات محتشمی پور همسر تاج زاده گفته است که پزشک وی " تاکید ویژه ای بر عمل جراحیِ ایشان داشته و آنرا ضروری و فی الفور تجویز کرده بود." با این حال قاضی صلواتی مسوول رسیدگی به پرونده تاج زاده با تمدید مرخصی وی مخالفت کرده و خواهان بازگشت سریع او به اوین شده است. "جواد امام" دیگر عضو سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی نیز روز بیست و پنجم فروردین گذشته بدون داشتن سابقه قبلی دچار سکته قلبی شد و پزشکان دلیل سکته او را گرفتگی یکی از رگهایش ذکر کرده اند. وضعیت سلامت چهره هایی مانند "عمادالدین باقی" ،"مهدی محمودیان"،"علی بیکس"، "فرید طاهری"، "بدرالسادات مفیدی"، "هنگامه شهیدی"، "عیسی سحرخیز"، "نادر کریمی جونی"،" مجتبی لطفی"، "منصور اسانلو"، "جهانگیر عبداللهی"، "جعفر پناهی"، "محمدصدیق کبودوند"، "ابراهیم مددی"،"هاشم خواستار" و "عباس خرسندی" نیز به شدت نگران کننده گزارش شده و درخواست ها برای مداوای آنها خارج از زندان اوین تاکنون بدون جواب مانده است. لیست بلندبالایی از فعالان سیاسی و اجتماعی بازداشت شده در شهرستانها را هم باید به این اسامی اضافه کرد که عمدتا به دلیل گمنام بودن تحت فشارهای مضاعف قرار می گیرند.

با وجود این نگرانی های روزافزون درباره سلامت زندانیان سیاسی پس از انتخابات، مسوولان قضایی و امنیتی تاکنون نه تنها تلاشی برای تغییر رویه حاکم انجام نداده اند بلکه با عدم تمدید مرخصی برخی از زندانیان بیمار، نگرانی ها درباره سلامت آنان را دو چندان کرده اند. وجود چنین شرایطی است که هرگونه امید بستن به تاثیرگذاری و عملی شدن طرح هایی مانند تحقیق و تفحص از بازداشتگاه های کشور را بی معنا ساخته و این گمان را تقویت کرده که دستگاه های قضایی و امنیتی جمهوری اسلامی به طور کاملا عامدانه و سیستماتیک دست به نقض مستمر حقوق زندانیان می زنند.